วันพฤหัสบดีที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2555

ภูมิปัญญาชาวบ้าน เรื่อง การสานแห

การสานแห

แห   เป็นเครื่องมือที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายตามหมู่บ้านชาวประมงโดยทั่วไป ทั้งในน่านน้ำเค็มและน้ำจืด แหทุกชนิดมีลักษณะเหมือนกัน เมื่อแผ่ออกจะเป็นรูปวงกลม ขอบตีนแหจะมีโซ่ทำด้วยเหล็ก(ลูกแห) เพื่อใช้ถ่วงแหให้จมตัวได้เร็ว แหที่ใช้มักไม่คงทน จะชำรุดและต้องซ่อมเสมอ เพือเพิ่มความเหนียวของแหชาวบ้านจึงนำเปลือกของต้นประดู่ ไปต้มและสกัดเอาน้ำแล้วเอาแหแช่ลงไปในน้ำ ซึ่งมีผลให้เชือกที่ทำแหเหนียวทนทานขึ้นบางท้องถิ่นย้อมด้วยเปลือกและลูกตะโกโดยนำมาทุบแล้วแช่น้ำจนมีสีดำใช้เวลาประมาณหนึ่งเดือนแล้วนำแหลงไปย้อม 






 อุปกรณ์ในการสานแห

 กิม หรือ จีม 
   เป็นอุปกรณ์ในการสานใช้กรอด้ายคล้ายกระสวยทอผ้า     มีลักษณะเป็นไม้ไผ่เหลาให้แบนหนาประมาณ ๓ - ๔ มิลลิเมตร กว้าง ๑ นิ้ว ยาว ๘ นิ้ว หัวแหลมมน   ประมาณ ๑ ใน ๓ ส่วนของความยาว เจาะทะลุยาวตามส่วนหนึ่งในสามมีเดือยตรงกลาง  ส่วนท้ายใช้มีดควงให้เป็นตัวยู 


ปาน หรือ ไม้แบบ      
มีลักษณะเป็นไม้ไผ่เหลาให้แบนคล้ายไม้บรรทัดยาว ๓-๖ นิ้ว หนาประมาณ ๒-๓
มิลลิเมตร   ส่วนความกว้าง ขึ้นอยู่กับตาของแหที่ต้องการ ( ตาแหขึ้นอยู่กับขนาด
ตัวปลา ที่เราต้องการ เช่น แหตาถี่ใช้สำหรับจับปลาที่มีขนาดเล็ก แหที่มีตาห่างใช้จับปลา
นาดใหญ่ )




















เชือก หรือ ด้าย












โซ่ หรือ ลูกตะกั่ว หรือ ลูกแห


 






วิธีการสาน

เอาด้ายไนล่อนสีขาวมาทำจอม คือ จุดเริ่มต้นในการสานลักษณะการทำจอมมีบ่วงไว้
สำหรับห้อยแขวนระหว่างสาน การก่อจอมตีตะปูสองตัวระยะห่างแล้วแต่ความต้องการจอม
เล็กจอมใหญ่เสร็จแล้วใช้ด้ายพันรอบตะปูเก้ารอบ ผูกหรือมัดไว้ให้แน่น


ถัก เพื่อความแข็งแรงสวยงาม เว้นปล่อยทั้งสองข้างประมาณข้างละ ๓ ซม. 

ถักเสร็จแล้วหน้าตาเป็นแบบนี้

 



สานแข/ตัวขยาย สานเรื่อยๆ ให้มีความยาวประมาณ ๓ เมตร ( หรือตามความต้องการ )  แล้วทำแหสำหรับผูกเพลาปล่อยตาลง อีกประมาณ ๕๐ เซนติเมตร


 



นำโซ่หรือลูกตะกั่วหรือลูกแหมาสานต่อจากด้าย









วิธีการย้อม

     เอาเปลือกไม้ประดู่มาต้มเคี่ยวให้แดง พอน้ำร้อนแดงได้ที่ ยกลงปล่อยให้อุ่น
พอประมาณ ให้เอาแหลงแช่ประมาณ ๒-๓ ชม. จึงนำออกตากแดดให้แห้ง จากนั้น
นำไปแช่น้ำโคลนประมาณ๑-๓ชม. จึงนำไปวักแหก็จะมีสีดำคงทนไม่ขาดง่าย